16 نکته مهم پایان نامه نویسی که قبل از نوشتن باید بدانید

پایان نامه در اصل یک خلاصه از تحقیقات یا پژوهشی است که دانشجو ارشد یا دکتری انجام می‌دهد. دانشجو برای کامل کردن پایان نامه خود باید یک فرآیند طولانی چند ماهه را طی کند. از انتخاب استاد راهنما و ارائه پروپوزال گرفته تا تهیه اسلاید برای جلسه دفاعیه که جزو آخرین مراحل کار است. اما مهم‌ترین کاری که باید در طول این مدت انجام داد، نوشتن پایان نامه است. چون در نهایت همین پایان نامه و رساله نوشته شده برای استفاده باقی خواهد ماند. اما پایان نامه شامل بخش ها و فصل های مختلفی است که به مرور زمان تکمیل می‌شوند. پس باید برای تکمیل تمامی این بخش ها، یک سری نکات مهم پایان نامه نویسی را در نظر گرفت. در این مطلب لیستی از نکات مهم برای پایان نامه نویسی را آورده ایم تا در راهنمای شما در تکمیل رساله دکتری یا کارشناسی ارشد باشد.

نکات مهم برای پایان نامه نویسی

قبل از دست به قلم شدن و شروع نگارش پایان نامه، لازم است تا یک سری نکات را در نظر بگیرید. در نظر گرفتن این نکات به شما کمک خواهد کرد تا پایان نامه ای استاندارد بنویسید. پایان نامه ای که علاوه بر ویژگی های ظاهری، از لحاظ علمی هم قوی و پرمحتوا باشد. چون هدف نهایی شما نباید صرفا نوشتن یک رساله علمی و گرفتن مدرک باشد. بلکه باید بر روی موضوعی کاربردی و ارزشمند کار کنید. موضوعی که بتواند دردی از مردم دوا کرده و یا سنگ بنای مقالاتی باشد که قرار است در آینده نوشته شوند. برای تهیه چنین رساله ارزشمندی، لازم است تا یک سری نکات مهم پایان نامه نویسی را در نظر بگیریم که شامل موارد زیر است:

1 – تهیه فرمت نگارش پایان نامه

اکثر دانشگاه های معتبر کشور یک فرمت یا قالب کلی مخصوص به خود، برای نوشتن پایان نامه دارند. این فرمت در قالب یک فایل در اختیار دانشجو قرار می‌گیرد تا پایان نامه ای که می‌نویسد مطابق با استانداردهای تعریف شده باشد. این استانداردها شامل اطلاعات مهمی همچون سایز و نوع فونت ها، شرایط صفحه بندی، فهرست بندی مطالب و غیره است. این اطلاعات باعث یک دست بودن پایان نامه های نوشته شده در دانشگاه شده و مطالعه آن را برای مخاطب راحت می‌کند. دانشجو هم به خوبی می‌داند که هر محتوایی را باید در چه فصلی قرار دهد.

2 – یادگیری استفاده از نرم افزارها

تقریبا هر رشته دانشگاهی، از یک یا چند نرم افزار مخصوص برای تحقیقات خود استفاده می‌کنند. مثلا Matlab نام یک نرم افزار کاربردی برای رشته های مهندسی و علوم پایه است. یا اغلب دانشجویان ریاضی از Mathematica برای رسم شکل و حل معادلات دیفرانسیل استفاده می‌کنند. مطمئنا شما هم به عنوان یک دانشجو ارشد یا دکتری، به نرم افزاری برای تحلیل داده و یا انجام پروژه خود نیاز خواهید داشت. پس قبل از شروع پایان نامه، نحوه استفاده از نرم افزار تخصصی خود را یاد بگیرید. حتی شاید این یادگیری برای آینده شغلی شما هم به درد بخورد.

3 – استفاده از تجربیات اساتید راهنما و مشاور

شخصی که شما به عنوان استاد راهنما یا مشاور انتخاب کرده اید، تجربه سالها کار کردن با دانشجویان مختلف و انجام پروژه های تحقیقاتی را دارد. پی بهترین کار این است که برای تکمیل تمامی بخش های پایان نامه، از تجربه اساتید خود استفاده کنید. هر از گاهی از آنها نظر خواسته و گزارشی از پیشرفت پایان نامه را برای آن‌ها ارسال کنید. چون تجربه این افراد به شما کمک خواهد کرد تا پایان نامه ای قوی و کامل داشته باشید.

4 – در نظر گرفتن امکانات موجود در دانشگاه

یکی دیگر از نکات مهم پایان نامه نویسی، در نظر گرفتن شرایط کارگاهی و آزمایشگاهی موجود در دانشگاه است. پس قبل از شروع پایان نامه، بازدیدی از این امکانات داشته باشید. یا اگر قرار به استفاده و انجام آزمایش است، کارهای تعیین وقت را انجام دهید.

5 – اطمینان یافتن از تازگی موضوع

جذابیت پروژه های تحقیقاتی به خاطر منحصربفرد موضوع آن است. چون پرداختن به یک موضوع تکراری خیلی جالب نبوده و کمتر کسی حاضر است برای مطالعه آن وقت بگذارد. چون یک پایان نامه با موضوع تکراری، در نهایت تبدیل به یک کپی کامل از مقاله قبلی خواهد بود. پس برای اطمینان یافتن از نو بودن موضوع پایان نامه، لازم است تا آن را در سایت ایرانداک سرچ بزنید. اینطوری خیال شما از بابت تکراری نبودن موضوع راحت می شود.

6 – انتخاب موضوع متناسب با علاقه شخصی

برای نوشتن پایان نامه و کامل کردن بخش های مختلف آن، چندین ماه وقت لازم است. شاید بارها در طول مسیر برنامه نویسی و نگارش پایان نامه به مشکل بخورید. تنها عاملی که می‌تواند سختی های انجام این کار را برای شما راحت کند، علاقه به کار است. چون اگر موضوع پایان نامه دانشجو مرتبط با علاقه او باشد، خستگی معنایی نخواهد داشت. این مورد جزو نکات مهم پایان نامه نویسی است که باید از همان ابتدای کار در نظر بگیرید.

7 – استفاده به عنوان فرصت مطالعاتی

هدف از نوشتن پایان نامه، صرفا گذراندن چند واحد درسی و دادن مدرک به دانشجو نیست. بلکه یک فرصت مطالعاتی با ارزش است تا دانشجو با شیوه تحقیق و پژوهش آشنا شود. موضوعی که در نهایت به نفع خود دانشجو بوده و باعث رشد و ارتقای سطح علمی جامعه می شود. پس اگر نگرشی غیر از این مورد به پایان نامه دارید، لازم است تا زاویه دید خود را تغییر دهید.

8 – استفاده از منابع و وب سایت های معتبر

بهتر است که برای تکمیل اطلاعات مورد نیاز خود، از سایت های معتبر استفاده کنید. یا محتوای خود را بر اساس مقالاتی بنویسید که در ژورنال های معتبر چاپ شده است. یک استاد یا محقق کاربلد برای ارزش گذاری کار شما، به منابع مورد استفاده توجه خواهد کرد. پیشنهاد می‌شود که از مقالات یا سایت های معتبر خارجی استفاده کنید. چون متاسفانه سایت های ایرانی آنچنان که باید، از لحاظ محتوای علمی قوی نیستند.

9 – نوشتن مقدمه را جدی بگیرید

مخاطبی که قصد آشنایی با موضوع پایان نامه شما را داشته باشد، از مقدمه شروع خواهد کرد. چون معمولا خلاصه ای از موضوع پایان نامه و اهداف کاری را در این بخش ذکر می‌کنند. پس لازم است تا این بخش را با حساسیت بیشتری بنویسید. چون جذاب بودن محتوای نوشته شده در این بخش، می تواند مخاطب را وادار به مطالعه بخش های دیگر کند.

10 – حفظ ساختار و ترتیب فصل های پایان نامه

یکی دیگر از نکات مهم پایان نامه نویسی، حفظ ساختار آن است. پایان نامه یک ساختار کلی و مشخص دارد. پس دل بخواهی نیست که هر اطلاعاتی که دوست داشته باشید را در فصلی از پایان نامه قرار دهید. مثلا عنوان و موضوع پایان نامه باید در صفحات اول آورده شود. یا در فصل اول باید به اهداف و فرضیات اشاره شده در پروپوزال خود بپردازید. البته فهرست گذاری و آوردن نتیجه هم جزو کارهای ضروری برای نوشتن پایان نامه است.

11 – توجه به نکات و جزئیات نگارشی

قبل از ارسال فایل نهایی پایان نامه برای استاد راهنما، چندین بار متن آن را خوانده و ویرایش کنید. یا از یکی دو نفر از دوستان خود بخواهید تا آن را مطالعه کرده و مشکلات ویرایشی را به شما بگویند. استفاده به جا و مناسب از ویرگول، نیم فاصله، پرانتز و دیگر علائم نگارشی باعث خوانایی متن پایان نامه شما می‌شود. همچنین لازم است که نکات مهم پایان نامه نویسی زیر را در هنگام نوشتن در نظر بگیرید:

• استفاده از جملات کوتاه و گویا
• اجتناب از کپی کردن محتوا
• ذکر دقیق نام کتاب یا مقالات منبع
• آوردن واژه لاتین برخی کلمات در پاورقی
• آوردن چکیده پایان نامه به زبان فارسی و انگلیسی

12 – آوردن فرمول به همراه اثبات

معمولا برای رسیدن به نتایج نهایی پایان نامه، به یک سری داده های اطلاعاتی و فرمول نیاز داریم. این داده ها به ما کمک می‌کنند تا به نتایجی برسیم که هدف اصلی پروژه تحقیقاتی هستند. پس اگر در پایان نامه شما از فرمول یا روشی خاص استفاده شده، باید آن را به همراه اثباتش بیاورید.

13 – ارسال مقاله به مجلات داخلی یا خارجی

بعد از اینکه نوشتن پایان نامه تمام شد، یک مقاله تحقیقاتی از آن استخراج کرده و برای مجلات داخلی و خارجی بفرستید. چون داشتن مقاله چاپ شده در همایش های داخلی یا خارجی، یک نوع امتیاز مثبت به حساب می‌آید. البته این کار باید قبل از جلسه دفاعیه انجام شود تا نمره آن را برای شما لحاظ کنند.

14 – تعیین زمان بندی برای انجام مراحل کار

در ابتدای کار یک برنامه مشخص برای خود تعیین کنید. مثلا اینکه در ابتدا باید چه کاری را انجام داده و یا تحقیقات خود را از کدام بخش شروع کنید. یا برای رسیدن به نتایج مد نظر خود و برنامه نویسی، چقدر زمان لازم است. تعیین یک برنامه مناسب برای انجام کارهای مرتبط با پایان نامه باعث اتمام به موقع آن می شود.

15 – انتخاب استاد راهنمای مناسب

اولین موردی که باید قبل از نوشتن پایان نامه در نظر بگیرید، انتخاب استاد راهنمای مناسب است. به همین خاطر شاید لازم باشد تا در خصوص استاد مد نظر خود و حوزه کاری او کمی پرس و جو کنید. یا قبل از انتخاب یکی از اساتید، رزومه کاری تمامی آنها را بررسی کنید. چون تغییر استاد راهنما تقریبا غیر ممکن بوده و پروژه تحقیقاتی شما را به تاخیر می‌اندازد.

16 – مطالعه چند نمونه پایان نامه

یک تعداد از پایان نامه های مرتبط با رشته تحصیلی خود را انتخاب کرده و آن‌ها را بخوانید. حتی ورق زدن و نگاه کردن به بخش های آن، باعث آشنایی شما با ساختار کلی نگارش پایان نامه خواهد شد. با شناسایی نقاط قوت و ضعف این تحقیقات، می‌توانید آن را در نوشتن پایان نامه خود لحاظ کنید.

کلام آخر

بدون تعارف باید گفت که نوشتن پایان نامه سختی های مخصوص به خود را دارد. چون از همان ابتدای کار و انتخاب استاد راهنما گرفته تا زمان شروع جلسه دفاعیه، هر کدام حساسیت مخصوص به خود را دارند. اما جلسه دفاعیه و انتخاب استاد راهنما در نهایت تمام خواهد شد. آنچه که در این بین باقی مانده و به عنوان منبع علمی استفاده می‌شود، خود پایان نامه است. پس باید در نوشتن و تکمیل بخش های مختلف آن نهایت دقت را به خرج داد. برای بهتر شدن پروژه تحقیقاتی خود لازم است که نکات مهم پایان نامه نویسی اشاره شده در این مطلب را در نظر بگیرید. البته شما هم می‌توانید که تجربه خود از نوشتن پایان نامه را با ما در میان بگذارید.