پاورقی پایان نامه چیست؟ چگونه آن را بنویسیم؟

پاورقی پایان نامه چیست؟ چگونه آن را بنویسیم؟

اگر شما از جمله افرادی هستید که شیوه پژوهش محور را در مقطع کارشناسی ارشد خود برای تحصیل انتخاب کرده‌اید، حتماً باید واحد پایان نامه را انتخاب و آن را بگذرانید. نوشتن پایان نامه مانند نوشتن هر کار علمی دیگری فرایند مخصوص به خود را دارد.

بسیاری از دانشجویان تصور می‌کنند که نوشتن متن علمی تنها کاری است که باید انجام دهند؛ درحالیکه اینطور نیست. پاورقی پایان نامه، فهرست نویسی پایان نامه در ورد، توجه به علائم نگارشی و… از مهمترین کارهایی است که باید در نوشتن پایان نامه باید به آنها توجه کرد.

پس حتماً تا حالا متوجه شده‌اید که نوشته پایان نامه شما دو بعد دارد. اولی تهیه یک متن براساس استانداردهای علمی و پژوهشی و دومی توجه به ظاهر متن، پاورقی و… است. اگر هیچ نوع آشنایی با پایان نامه ندارید، اول مقاله پایان نامه چیست را مطالعه کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا با پروسه و روند نوشتن پایان نامه آشنا شوید.

پس از آشنایی با پایان نامه باید به نکات نگارشی و مواردی مانند پاورقی و… توجه کنید. در این مقاله قصد دارم شما را با یکی از مهمترین بخش‌های پایان نامه یعنی پاورقی پایان نامه آشنا کنم. پس اگر می‌خواهید با نحوه نوشتن پاورقی پایان نامه آشنا شوید در ادامه همراه من باشید.

پاورقی پایان نامه چیست؟

چرا باید پایان نامه ما دارای پاورقی باشد؟ پاورقی چیست؟ یکی از مهمترین سوالاتی که به ذهن افراد خطور می‌کند این است که چرا نوشتن پاورقی در پایان نامه ضرورت دارد؟ شیوه ارجاع در پاورقی چگونه است؟

پاورقی در حقیقت برای ارائه توضیحات زیادی در متن به کار برده می‌شود. گاهی اوقات ما می‌خواهیم مطالب اضافی را وارد متن کنیم اما ورود این اطلاعات جدید ساختار متن را بهم می‌ریزد.  اگر بخواهیم یک تعریف دیگر از پاورقی داشته باشیم باید بگوییم پاورقی در دسته نقل‌ قول‌ها قرار می‌گیرد.

هدف از این نوع از نقل ‌قول ارائه اطلاعات بیشتر به مخاطب است. طریقه استفاده از پاورقی به این صورت است که شما در بالای کلمه مورد نظر یک عدد را می‌گذارید. سپس مخاطب با مراجعه به آن عدد، محتوای در نظرگرفته شده برای آن عدد را در پایین صفحه مطالعه می‌کند. روش‌های ارجاع‌دهی در پاورقی متفاوت است. اما معمولاً انواع پاورقی با دو هدف در متن به کار می‌رود.

1. ارائه توضیحات بیشتر در رابطه با متن
2. استناددهی یا مرجع‌نویسی برای مدل‌های گوناگون رفرنس‌نویسی

در ادامه در مورد این آیتم‌های اطلاعات کاملی را کسب می‌کنید.

به کار بردن پاورقی برای استناددهی

بعضی از مدل‌های مختلف رفرنس‌نویسی، احتیاج به رفرنسی‌نویسی از طریق پاورقی دارند. اگر شما بخواهید استناددهی به یک مرجع را انجام دهید، باید یک شماره کوچک را در پایان جمله‌ بگذارید. این شماره کوچک نشان‌دهنده اطلاعاتی از منبع مورد نظر می‌باشد. در حقیقت از طریق شماره انتخاب شده اطلاعاتی مانند نام نویسنده، عنوان منبع، تاریخ و… ذکر شده است.

مطالبی که در پاورقی به کار می‌روند؛ با توجه به روش رفرنس‌نویسی مورد نظر شما خواهد بود.

مثلاً در یک روش رفرنس‌نویسی مانند API، فقط باید نام نویسنده و تاریخ انتشار اثر در متن، نوشتن نام نویسنده به زبان انگلیسی در پاورقی ( البته هنگامی که نویسنده خارجی باشد) را به کار ببرید کافی است. البته اگر بخواهید این کار را انجام دهید و منبع شما دارای چند نویسنده باشد باید به شیوه زیر عمل کنید:

• در صورتی که منبع مورد استفاده شده توسط دو نویسنده نوشته شده باشد باید نام هر دو نویسنده در متن اصلی و پاورقی آورده شوند.
• هنگامی که می‌خواهید از منبعی استفاده کنید که توسط چند نفر نوشته شده باید ابتدا نام نویسنده اول و سپس عبارت ” و همکاران ” را در متن اصلی بیاوید. البته در صورتی که نویسندگان شما خارجی باشند باید نام نویسنده اول و عبارت “et ”  را بیاورید.

البته باید این نکته مهم را به شما خاطر نشان کنم که در نوشتن پایان نامه به صورت روتین،

روش رفرنس نویسی APA به کار برده می‌شود.

ولی حتماً به شما توصیه می‌کنم که قبل از استفاده از هر روش رفرنس‌نویسی حتماً به آیین‌نامه نگارش دانشگاه خود توجه کنید. همچنین در این مورد می‌‌توانید با استاد مشاور و یا استاد راهنما مشورت نمایید. در مقاله استاد مشاور کیست به شما به طور کامل توضیح دادم که هر نوع سوالی را که دارید می‌توانید از پس از استاد راهنما از استاد مشاور بپرسید. در حقیقت استاد مشاور در کنار استاد راهنما به خوبی شما را در این زمینه راهنمایی می‌کند.

به کار بردن پاورقی برای ارائه توضیحات بیشتر در متن

گاهی اوقات روش استناددهی مورد نظر احتیاجی به استناددهی در پاورقی ندارد. در اینگونه مواقع دانشجو تصور می‌کند نیازی به استفاده از آن در پاورقی نیست. اما این طرز تفکر اشتباه است. برای اینکه قادر باشید به خوانندگان خود توضیحات کاملتری ارائه دهید باید از پاورقی استفاده کنید.

این کار بسیار ضرورت دارد.  زیرا از طریق پاورقی شما قادر خواهید بود،  منبع‌های بیشتری را برای درک بهتر متن به خوانندگان خود معرفی نمایید. در حقیقت وجود این منابع در متن زیاد ضروری نبوده و باید به صورت پاورقی در پایین متن قرار داده شوند تا خوانندگان بتوانند اطلاعات خود را در این زمینه کامل نمایند.

پس حتماً تا حالا متوجه شده‌اید که پاورقی برای ارائه توضیحات بیشتر در خارج از متن و در پایین صفحه استفاده می‌شود.

هنگامی که فقط پاورقی را برای توضیحات بیشتر به کار می‌برید باید حتماً به نکات زیر توجه کنید:

• استفاده اندازه از پاورقی: بسیاری از دانشجویان در یک صفحه از تعداد زیادی پاورقی استفاده می‌کنند. به کار بردن بیش از حد پاورقی در یک صفحه ظاهر آن را زشت و نامناسب می‌کند.

• انتخاب روش مناسب انتقال اطلاعات: حتماً باید به روشی که برای انتقال اطلاعات استفاده می‌کنید توجه داشته باشید. در واقع باید به این نکته مهم توجه داشته باشید که کدام روش اطلاعات را به نحو بهتر به خوانندگان شما منتقل می‌کند.

چگونه پاورقی پایان نامه را به بهترین نحو ممکن ایجاد کنیم؟

چگونگی نوشتن پاورقی در پایان نامه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. برای نوشتن پاورقی پایان نامه می‌توانید نرم افزار مایکروسافت ورد را به کار ببرید. این نرم افزار ساخت پاورقی را برای نویسندگان بسیاری راحت کرده است.

مراحل ساخت پاورقی توسط این نرم افزار یا این برنامه پاورقی به شرح زیر می‌باشد:

1. به وجود آوردن پاورقی

• مطابق شکل (1) ابتدا ماوس خود را به جایی که می‌خواهید پاورقی اضافه کنید ببرید.
• سپس از بالای صفحه ورد تب REFERENCES را انتخاب کنید. (شماره 2)
• سپس دکمه  Insert Footnote  را انتخاب و کلیک نمایید. همچنین می‌توانید از کلیدهای میانبر Ctrl+Alt+F استفاده کنید. (شماره 3)

در صورتی که مراحل ذکر شده به طرز صحیح انجام شود، پاورقی را مشاهده خواهید کرد. تبریک می‌گویم؛ شما اولین پاورقی زندگی خود را ایجاد کرده‌اید. اما صبر کنید. کارمون تموم نشده و باید یک سری تغییرات رو هنوز انجام بدیم تا بعد از دیدن پاورقی قشنگمون کلی کیف کنیم!!!

2. فارسی و راست چین کردن آیتم‌ها

پاورقی و متن شما در حال حاضر سمت چپ صفحه قرار دارد. اما ما می‌خواهیم پاورقی ما به زبان فارسی باشد. زبان فارسی از سمت راست و زبان انگلیسی از سمت چپ نوشته می‌شوند. برای تغییر از سمت چپ به راست باید این کارها را انجام دهید.

• طبق تصویر شماره یک یعنی تب ویو را انتخاب کنید.
• سپس در قسمت 2 گزینه Draftرا انتخاب کنید. ( در این حالت ممکن است متن شما در ظاهر به هم ریختگی پیدا کند که البته جای نگرانی نیست و دوباره به حالت اول بر خواهد گشت)

در این مرحله براساس شماره‌های تصویر پیش بروید. هنگامی که Draft را انتخاب کردید دوباره مثل تصویر اول منوی References  را انتخاب نمایید. سپس گزینه Show Notes را بزنید. حال صفحه شما به دو قسمت افقی تقسیم خواهد شد. ابتدا به قسمت پایین رفته و از آنجا Footnote Separator را انتخاب نمایید. (شماره 3) پس از کلیک کردن کنار خط قادر خواهید بود یکی از حالات خط را انتخاب کنید. (شماره 4).

این حالت شامل راستچین، وسط چین و چپ چین است. البته برای انجام این کار می‌توانید از کلیدهای میانبر نیز استفاده نمایید. این کلیدهای میانبر به شرح زیر می‌باشد:

• برای راست چین کردن: کلید های میانبر Ctrl+R را به کار ببرید.
• برای وسط چین کردن: کلید های میانبر Ctrl+E را به کار ببرید.
• برای وسط چین کردن: کلید های میانبر Ctrl+Q را به کار ببرید.

اکنون می‌توانید به رسیدن به نتیجه نهایی طبق تصویر عمل کنید:

حال می خواهیم صفحه را به حالت طبیعی خودش بازگردانیم که متن به هم ریخته نباشد.

 طبق شماره 1 به منوی ویو بروید. مجدداً در بخش view حالت نمایش را از Draft به Print layot تغییر دهید. (دقیقا عکس همان کاری که در ابتدا انجام دادیم) در قسمت شماره 3 به راحتی می‌بینید که می‌توانید کار خود را به صورت فارسی انجام دهید.

چگونه پاورقی را چند ستونه کرده و شماره گذاری کنیم؟

ابتدا تصویر زیر را با دقت بررسی کنید:

1. در قسمت شماره 1 روی علامت فلش کنار کلیک نمایید. در این حالت می‌توانید پنجره Footnote and Endnote   را مشاهده کنید.

در ادامه توضیحات بیشتری درباره توضیحات متن در اختیار شما می‌گذارم.

قبل از هر چیز باید نسبت به اضافه کردن پاورقی اقدام کنید. بعد از این مرحله باید به تب  References   رجوع کنید.

همانطور که قبلاً گفتم با کلیک روی علامت فلش، پنجره تنظیمات پاورقی برای شما باز میشود. نام این پنجره  Footnote and Endnote است.

2. شماره 2 برای تنظیم محل پاورقی‌ها استفاده می‌شود. این قسمت خود شامل دو گزینه می‌باشد:

• Bottom of page : با استفاده از این گزینه می‌توانید پاورقی خود را در آخر برگه بیاورید.
• Below text: این گزینه برای ایجاد منابع یک مقاله بسیار کاربردی است. در این آیتم، پاورقی در انتهای کل متن شما لیست خواهند شد.

3. شماره 3 برای نشان دادن ستون‌های پاورقی و ایجاد آنها استفاده می‌شود.
4. Number Format نام شماره 4 است. این گزینه برای تغییر شماره پاورقی استفاده می‌شود. همچنین با استفاده از این گزینه‌ها می‌توانید  از حروف یونانی، حروف فارسی  و … را برای پاورقی به کار ببرید. معمولاً از عدد برای شماره‌گذاری مقاله استفاده می‌شود.
5. Start At نام لاتین شماره 5 است. با استفاده از این آیتم می‌توانید انتخاب کنید فرمت شمارش از چه عدد یا حروفی آغاز شود. این گزینه همانطور که از نامش پیداست فقط برای مشخص کردن شماره اول به کار می‌رود.
6. Numbering گزینه‌ای است که برای مشخص کردن نحوه شماره‌گذاری به کار می‌رود.  این آیتم خود دارای سه بخش است:

• :Continuous اگر این گزینه را برگزینید شماره‌های شما از 1 شروع و دیگر نمی‌توانید شماره‌بندی را تغییر دهید و تا پایان شماره‌ها ادامه خواهد داشت.
• :Restart each section با استفاده از این گزینه می‌توانید شماره‌های هر بخش را تغییر دهید. در حقیقت وجود این گزینه باعث می‌شود تا شماره‌های یک سکشن با سکشن دیگر مشابه نباشد.
• :Restart each page هنگامی که از این گزینه استفاده می‌کنید قادر خواهید بود شماره هر صفحه را به دلخواه خود عوض کنید.

چگونه برای رفرنس پاورقی بنویسم؟

یکی از بزرگترین سوالاتی که به ذهن دانشجویان خطور می‌کند این است که چگونه برای رفرنس، پاورقی بنویسند؟ با توجه به مدل نوشتن پاورقی، روش رفرنسی‌نویسی متفاوت خواهد بود.

نکات مهمی که در قالب‌بندی پاورقی باید استفاده کنیم شامل موارد زیراست:

• عدم استفاده از شماره تکراری:

در طول متن پایان نامه هرگز یک شماره را بیشتر از یکبار برای پاورقی به کار نبرید. در مواقعی که  در دو جمله متفاوت یک منبع را به کار برده‌اید؛ حتماً شمارهای مختلف را برای این جملات به کار ببرید.

به عبارت دیگر هر سری که کار استناددهی از یک منبع یکسان را انجام می‌دهید نباید شماره‌های قبلی را به کار ببرید.

• بیان توضیحات به صورت خلاصه

طول متن استناددهی باید بسیار کوتاه‌تر از متن خود پایان نامه باشد.

• استفاده از فونت مناسب

استفاده از فونت مناسب در پاورقی اهمیت زیادی دارد. همیشه باید فونت پاورقی در پایان نامه کمتر از فونت متن اصلی باشد. مثلاً اگر فونت متن اصلی 14 است باید فونت پاورقی 12 باشد. در واقع باید فونت به کارفته در پاورقی از فونت به کار رفته در متن ریزتر و کوچکتر باشد.

• مکان دقیق شماره‌گذاری

شماره‌گذاری پاورقی معمولاً در انتهای جمله و یا پاراگراف است. هرگز در وسط جمله شماره پاورقی نگذارید.

و نکته آخر اینکه هر فصل از پایان نامه شماره‌گذاری مخصوص به خود را دارد. به همین دلیل برای تغییرات شماره هر فصل با فصل دیگر باید ریست انجام شود. البته اگر برای همه صفحات پایان نامه خود شماره‌های پشت سر هم به کار ببرید مشکلی پیش نمی‌آید.

کلام آخر

چرا نوشتن پاورقی در پایان نامه ضرورت دارد؟ پایان نامه دارای فصول مختلفی است که برای نوشتن هر فصل باید به نکات ویژه‌ای توجه کرد. از مهمترین نکاتی که در نوشتن آن باید رعایت کنید نحوه نوشتن پاورقی پایان نامه است. پاورقی در انتهای هر صفحه برای تکمیل مطالب متن و کسب اطلاعات بیشتر برای خوانندگان گذاشته می‌شود. فونت پاورقی معمولاً نسبت به متن ریز بوده و طول آن هم بسیار کمتر از پاورقی باید باشد. استفاده از شماره‌های متفاوت برای پاورقی‌ها حتی در صورت یکسان بودن منبع الزامی است.  امیدوارم با خواندن این مقاله اطلاعات کافی برای نوشتن پاورقی پایان نامه خود را کسب کرده باشید. شما عزیزان با خواندن نمونه پاورقی در پایان نامه‌های دیگر بهتر با پاورقی آشنا می‌شوید.

 اما اگر هنوز ابهامی در این زمینه وجود دارد من می‌توانم به بهترین نحو ممکن شما را راهنمایی کنم.

سوالات متداول:

1. هدف از نوشتن پروپوزال چیست؟ در حقیقت پروپوزال یک نوع طرح اولیه است که برای انجام کارهای پژوهشی مانند پایان نامه ارائه می‌شود. در صورت پذیرش این طرح، پروسه نوشتن پایان نامه شروع می‌شود.
2. تفاوت پروپوزال و پایان نامه شامل چه مواردی است؟ از مهمترین تفاوت‌های پروپوزال و پایان نامه می‌توان به حجم کمتر، نداشتن نتیجه‌گیری، نبود یک واحد درسی و… در مورد پروپوزال اشاره کرد. البته در متن می‌توانید اطلاعات کاملتری درباره تفاوت این دو پیدا کنید.
3. پروپوزال چند بخش دارد؟ پروپوزال در مجموع دارای هفت بخش است که اطلاعات در داخل آنها به صورت مفید و مختصر آمده است.