همه چیز در مورد نوشتن پروپوزال + نکات مهم پروپوزال نویسی

چه زود گذشت… انگار همین دیروز بود که استاد درس روش تحقیق گفت بچه ها برای هفته آینده یک موضوع پیدا کنید و برای آن یک پروپوزال بنویسید تا با هم رفع اشکال کنیم. انگار اغلب تازه واژه پروپوزال را شنیده بودند. در مورد نوشتن پروپوزال کسی چیزی نمی دانست. انبوهی از سوالات در ذهنمان بود که اصلا پرپوزال چیست؟ باید چند صفحه باشه؟ پروپوزال نویسی به چه شکل است؟ فرم پروپوزال را از کجا بیاریم و اصلا چطور باید نوشتن پروپوزال را شروع کنیم؟

رفتم خونه و شروع به جستجو کردم و یک سری اطلاعات پراکنده در مورد نوشتن پروپوزال پیدا کردم با کلی زحمت برای هفته بعد پروپوزال را نوشتم اما وقتی استاد دید مثل همه دانشجوها کلی ایراد داشت. راستش منابع و آموزش کافی و اصولی در دسترس نداشتم که به صورت کامل پروپوزال نویسی را یاد بگیرم.

اما الان چندین سال از آن روزها می گذرد و با کوله باری از تجربه، مشاوره و آموزش به دانشجویان می خواهم این نکات را به شما نیز بگویم که بتوانید موضوع را خوب درک کنید. پس با من همراه باشید.

پروپوزال یعنی چه؟

شاید برای شما این سوال به وجود آمده باشد که پروپوزال یعنی چه و به چه دردی می خورد؟ وقتی فردی یا سازمانی می خواهد پروژه‌ای انجام دهد مستقیم سراغ آن نمی رود بلکه اول یک طرح کلی روی کاغذ می نویسند. اینکه چقدر نیروی کار لازم داریم؟ چقدر بودجه می خواهیم؟ چند درصد این کار موفقیت آمیز هست؟ هدف از این کار چیست؟ و … و با پاسخ به این سوالات می توانند یک برنامه ریزی بهتری از آن کار داشته باشند و بدانند در آینده می خواهند چه کار کنند.

پس اگر بدون توجه مستقیم سراغ پروژه بروند چه خواهد شد؟ در بین طرح ممکن است متوجه شوند بودجه تمام شده و کفاف طرح نداد. یا اینکه پروژه تمام شده ولی قابل استفاده نیست و …

بنابراین نوشتن پروپوزال چیزی نیست که فقط یک دانشجو نیاز داشته باشد بلکه استفاده های زیادی دارد و حتی در زندگی روزمره و تصمیم گیری‌ها نیز به ما می تواند کمک کند. پس اگر تا این جا مطلب برای شما جا افتاد که پروپوزال چیست بریم سراغ ادامه که هنوز با هم کار داریم.

معنی لغوی Proposal و تعریف پروپوزال

اما خوب است بدانیم که پروپوزال (Proposal) یک واژه انگلیسی و به معنای پیشنهاد یا طرح اولیه است. ریشه اصلی این لغت برگرفته از واژه Propose یا همان پیشنهاد دادن است. اما فرهنگستان ادب فارسی این لغت را به صورت «پیشنهاد پژوهشی» معنی کرده است. بنابراین پروپوزال نویسی را می‌توان همان نقشه راه تحقیق دانست که از اصلی ترین بخش های فرآیند پژوهشی است. هر چقدر که این نقشه دقیق و همه جانبه تر باشد، مسیر رسیدن دانشجو ارشد در نگارش پایان نامه هموارتر خواهد بود.

پروپوزال ارشد یا دکتری چیست؟

حالا بحث را کمی دانشجویی‌تر می کنیم. همان طور گه در مورد ضرورت نوشتن پروپوزال در بالا توضیح دادم، برای یک دانشجو که می خواهد پروژه پایان نامه خودش را انجام دهد لازم هست در ابتدا یک نقشه راه یا همان پروپوزال داشته باشد.

نوشتن پروپزال ارشد یا دکتری قبل از شروع پایان نامه هم به دانشجو و هم به اساتید داور و راهنما کمک می کند که قرار است پژوهش شما به کدام سمت برود. نوشتن پروپوزال به پژوهش شما هدفمندی می دهد. پس باید پروپوزال نویسی را خوب یاد بگیرید.

اما متاسفانه نکته ای که در دانشجویان ارشد و گاها دکتری دیدم این هست که فکر می کنند نوشتن پروپوزال فقط رفع تکلیفی هست که باید انجام شود تا بتوانند سراغ پایان نامه بروند و در زمان بسیار کوتاه شبیه یک فرم اطلاعات پر می کنند و تحویل دانشگاه می دهند.

نکته ای که در نوشتن پروپوزال ارشد و دکتری وجود دارد این هست که باید موضوعی که انتخاب کردید را محک بزنید و با پاسخ به سوالات پروپوزال ببینید که آیا می توانید از پس این موضوع در طول ماه‌های پایان نامه  نویسی بر بیایید یا خیر. مثلا یکی از این سوالات که در فرم پروپوزال وجود دارد این هست منابع علمی شما برای پژوهش چه هست؟

این سوال بسیار مهم است چرا که اگر شما منابع اطلاعاتی مثل کتاب، مقاله، نرم افزار و … را در اختیار نداشته باشید و یا بسیار کم باشد در آینده هم به مشکل خواهید خورد. پس فرم پروپوزال مثل یک فیلتر عمل می کند و شما را برای مسیر پایان نامه نویسی آماده می کند. پس نوشتن پروپوزال ارشد و دکتری یا هر پروپوزال دیگر را دست کم نگیرید و کاملا به آن توجه کنید تا در نیمه راه کم نیاورید.

انتخاب موضوع پروپزال

خب، حالا که مقدمات کار را متوجه شدید برویم سراغ انتخاب موضوع پروپوزال و ببینیم که چطور باید این کار را انجام داد. موضوع پروپوزال در واقع همان موضوع پایان نامه شما خواهد بود. انتخاب موضوع بسیار مهم و در واقع سنگ بنا و ریشه تحقیق شما خواهد بود. بنابراین باید در انتخاب آن بسیار دقت کرد که درباره آن در فیلم آموزشی انتخاب موضوع پایان نامه به صورت کامل و قدم به قدم روش انجام آن را گفتم.

اما برای اینکه بتوانیم یک موضوع خوب برای پروپوزال خومان پیدا کنیم می بایست چند نکته را مد نظر قرار دهیم. نکته اول اینکه کمی فکر کنیم ببینیم که به چه موضوعی علاقه دارید؟ شاید باز سوال کنید که اصلا نمی دانم چه موضوعاتی هست که بتوانم به آن علاقه مند شوم. برای رفع این مورد ابتدا چند واژه تخصصی رشته خودتان را در پایگاه داده مقالات (شرح کامل را در مقاله روش انتخاب موضوع گفتم) جستجو کنید. سپس شروع به خواندن چکیده مقالات کنید. همین طور که مقالات را مطالعه می کنید کم کم ایده های بیشتری به ذهنتان می آید و احساس می کنید به یکی از آن ها بیشتر علاقه دارید. پس می توانید آن ها را یادداشت کنید.

مورد بعد اینکه در سایت گوگل اسکالر (توضیح کامل آموزش گوگل اسکالر) نیز جستجو کنید. در این وب سایت می توانید مقالات رایگان و زیادی را مطالعه کنید.

نکته دیگر اینکه باید کمی صبور باشید و مقالات مختلف را مطالعه کنید و برای انتخاب موضوع اصلا عجله نکنید چرا که بعد از ثبت آن در روند اداری دانشگاه تغییر آن سخت است و می بایست چندین ماه با همین موضوع سر و کله بزنید. پس اگر کسی موضوع پروپزال آماده به شما پیشنهاد کرد حتما قبل از آن بررسی کامل انجام دهید.

از آنجایی که بحث انتخاب موضوع پایان نامه و پروپوزال زیاد هست و قبلا هم توضیحات کامل دادم توصیه می کنم حتما مقالات مربوط به آن را مطالعه کنید.

نحوه نوشتن پروپزال

خوشحالم که تا اینجا با من همراه بودید، در این بخش می خوایم نحوه نوشتن پروپوزال را با هم بررسی کنیم. روش نوشتن پروپوزال به این صورت هست که ابتدا خودمان بدانیم که چه می خواهیم انجام دهیم، هدفمان چیست، و چه منابعی در اختیار داریم.

اگر شما برای انتخاب موضوع پروپوزال خوب وقت گذاشته و مطالعه کرده باشید در نوشتن پروپزال مشکل چندانی نخواهید داشت. در این صورت پورپزال شما یک پروپزال به اصطلاح پخته خواهد بود و بهتر از طرف دانشگاه مورد قبول واقع خواهد شد. در ادامه نحوه نوشتن پروپوزال را بیشتر شرح خواهم داد.

نوشتن پروپزال از کجا شروع کنم

برای نوشتن پروپوزال نکات ساده اما مهمی وجود دارد که باید به آن توجه داشته باشید. نکته اول اینکه قبل از نوشتن پروپوزال باید موضوعی که برای آن انتخاب کردید که در واقع همان موضوع پایان نامه شما هست از طرف استاد راهنما و مشاوره شما پذیرفته شده باشد و با هم برای ادامه کار به توافق رسیده باشید.

نکته دوم اینکه فرم پروپوزال بایستی مربوط به دانشگاه خودتان باشد. درست هست که چارچوب تمام پروپوزال‌های دانشگاهی یکی هست اما هم در جزئیات و هم در ظاهر فرم‌های پروپوزال دانشگاه‌ها با هم متفاوت هست.

بارها دیدم دانشجویانی که فرم پروپوزال را پر کردند اما دانشگاه به علت مغایرت فرم پروپوزال با فرم اصلی دانشگاه آن را رد می کنند. حال نکته دیگر اینکه ممکن است فرم پروپوزال هم مربوط به دانشگاه خودتان باشد اما این فرم قدیمی هست. پس توجه داشته باشید که فرم پروپوزال هم مربوط به دانشگاه خودتان باشد و هم آخرین نسخه بروز شده آن باشد. برای تهیه فرم هم می توانید به وب سایت دانشگاه مراجعه کنید و یا از انتشارات با آموزش دانشگاه فرم را تهیه کنید.

خب، حالا وقتی نکات بالا را انجام دادید و فرم را تهیه کردید، نوبت به نوشتن پروپوزال می رسد که ابتدا با ساختار کلی آن آشنا می شویم و بعد در ادامه روش نوشتن آن را توضیح خواهم داد.

ساختار پروپزال به چه شکل هست؟

ساختار پروپوزال دانشگاه‌های مختلف اندکی با هم تفاوت دارد اما اگر شما اصول کلی را یاد بگیرید می توانید آن را بنویسید. ساختار یک پروپوزال به صورت زیر هست:

عنوان پروپوزال

بیان مسئله

ضرورت و اهمیت تحقیق

پیشینه تحقیق

اهداف پژوهش و تحقیق

بیان فرضیه تحقیق

روش و مراحل تحقیق

منابع و مآخذ تحقیق

حال هر کدام از موارد بالا را به صورت مختصر توضیح خواهم داد:

 عنوان پروپوزال

وقتی شروع به نوشتن پروپوزال می کنید اولین بخش نوشتن عنوانی هست که برای پروپوزال خود تعیین کرده اید. پس نیاز به توضیح خاصی ندارد و می بایست عنوان را به دقت در کادر مربوطه بنویسید.

بیان مسئله

در این باید بنوسید که چه مشکلی وجود دارد که شما می خواهید آن را بررسی و حل کنید. پس سعی کنید واضح و شفاف مسئله خودتان را بیان کنید.

ضرورت و اهمیت تحقیق

در قسمت ضرورت نشان دهید که موضوع شما مهم است و می خواهد مشکلی را بر طرف کند. در واقع می بایست نشان دهید که با حل این موضوع تاثیر خوبی در بخشی از صنعت، جامعه و یا …. اتفاق می افتد.

پیشینه تحقیق

در قسمت پیشینه تحقیق شما مطالبی که قبلا مطالعه و یادداشت کردید و البته با موضوع شما هم خوانی دارد را بیان می کنید. می گویید دیگران قبل از شما چه کارهایی انجام دادند و به چه نتایجی رسیدند.

اهداف پژوهش و تحقیق

در بخش اهداف پژوهش شما می بایست دو یا سه هدف واضح داشته باشد. این اهداف به شما می کند که راه را گم نکنید و بدانید که پژوهش شما باید به چه سمتی برود. اهداف پژوهش نباید گنگ و مبهم باشند.

بیان فرضیه تحقیق

فرضیات تحقیق یک بخش مهم از فرم پروپوزال شما مربوط به فرضیه هست. حالا شما باید بر اساس مطالعات اولیه خود یک حدس و گمان در مورد موضوع خود داشته باشید. بیاییم با یک مثال ساده فرضیه تحقیق را بررسی کنیم.

مثلا شما می خواید بدانید که آیا ورزش به طول عمر کمک می کند یا خیر. پس فرضیه شما به این ترتیب هست که : کسانی که در 3 ساعت در هفته ورزش می کنند 20 درصد طول عمر بیشتری دارند.

این جمله الان فقط یک فرض هست و نمی دانیم که آیا درست هست یا خیر و بعد از تحقیق و بررسی ما در ماه های آینده ممکن است این موضوع رد یا پذیرفته شود. البته رد یا پذیرفته  شدن آن تاثیری روی تحقیق ما ندارد و نتیجه آن برای ما مهم هست که می تواند تبدیل به یک پایان نامه شود

روش و مراحل تحقیق

این قسمت ساده هست و شما روشی که قرار است پژوهش خود را دنبال کنید را توضیح می دهید. به عنوان مثال در رشته های علوم انسانی از روش نمونه گیری و جامعه آماری خود توضیح می دهند و یا اگر رشته شیمی هستید ممکن است کار شما آزمایشگاهی باشد که نیاز هست به صورت مختصر ابزار کار خود را نیز شرح دهید. اگر دانشجوی مهندسی هستید ممکن است از یک نرم افزار خاص استفاده کنید و به همین صورت باید بگوید در طول مدت پژوهش چه کارهایی انجام می دهید و از چه ابزاری استفاده می کنید.

منابع و مآخذ تحقیق

در پروپوزال هر چیزی باید مبنای علمی داشته باشد. بنابراین وقتی جمله ای می نویسیم و این جمله از مقاله‌ای هست می بایست منبع آن ذکر شود. همچنین در این قسمت می بایست منابعی که در پیشینه تحقیق ذکر کردید را بیاورید.

پروپوزال ارشد چند صفحه است

بسته به موضوع شما و مطالبی که در آن می نویسید معمولا بعد از نوشتن پروپوزال، تعداد صفحات آن حدود 5 تا 8 صفحه خواهد شد.

دفاع از پروپزال

دفاع از پروپوزال به اندازه دفاع از پایان نامه نیست و نیازی به تشریفات جلسه دفاع پایان نامه ندارد. کافیست شما بتوانید شرح کار خود را برای استاد خودتان بیان کنید و همان مطالبی که پروپزال آورده اید را به خوبی توضیح دهید. برای این کار هم نیاز هست مطالعه و مروری روی مقالاتی که از آن استفاده کرده اید داشته باشید و البته توضیح شما متقاعد کننده نیز باشد.

نمونه پروپزال + دانلود فرم پروپوزال

حال که با بخش های مختلف پروپزال آشنا شدید می توانید یک نمونه فرم پروپوزال را در زیر ببینید.

دانلود فرم پروپزال

مدت زمان تصویب پروپزال تا دفاع

کل فرایند پایان نامه از زمانی که شما قدم اول را برای انتخاب موضوع بر می دارید تا زمانی که می خواهید دفاع کنید اگر به صورت طبیعی پیش برود حدود دو ترم تحصیلی یا 9 ماه طول خواهد کشید. در صورتی که به صورت منظم مطالب شما پیش نرود و یا منابع شما سخت پیدا شود و یا مسائل دیگر ممکن است به دو سال هم به طول بیانجامد.

البته شما نمی توانید کمتر از 6 ماه پایان نامه را تحویل دانشگاه دهید چون دانشگاه اجازه دفاع به شما نخواهد داد. پس اگر زمانی که پروپوزال خود را تصویب می کنید یک ماه از فرصت شما گذشته باشد تا زمان دفاع حدود 8 ماه خواهد شد.

آیا رد پروپوزال اتفاق خواهد افتاد؟

رد پروپوزال معمولا وجود دارد و اتفاق خاصی نیست. طبیعی هست که شما در ابتدای مسیر پژوهش هستید و ممکن است در پروپوزال نویسی شما اشکالاتی وجود داشته باشد. این اشکالات می تواند حتی اشکالات تایپی و نگارشی هم باشد. پس سعی کنید قبل از نوشتن پروپوزال نمونه پروپوزال های مختلفی بررسی کنید و در نوشتن محتوای پروپوزال و همچنین نکات نگارشی دقت کافی داشته باشید تا اولین و یا نهایتا دومین بار پروپوزال شما تصویب شود.

مراحل تصویب پروپزال

بعد از نوشتن پروپوزال مطالب را برای استاد مشاور و راهنما ارسال کنید و یا به صورت حضوری از فرم تکمیل شده پرینت بگیرید و به اساتید نشان دهید. در این مرحله ممکن است طبق نظر اساتید بخواهید چند مورد را ویرایش کنید. لازم به ذکر هست که در فرم پروپوزال نیاز هست مشخصات کامل خود و استادتان طبق فرم بنویسید.

بعد از این که استاد فرم پروپزال را تایید و امضا کرد برای تایید نهایی نیاز هست پژوهش دانشگاه نیز تایید کند. معمولا بین 20 روز یا بیشتر طول می کشد تا پژوهش دانشگاه در جلسه آموزشی که دارند پروپوزال شما و دیگر دانشجویان را تایید کنند. البته بدیهی هست که موضوع شما می بایست قبلا تاییدیه عدم تکرای بودن را از سایت ایرانداک و یا سایت پژوهشیار گرفته باشد.

قیمت نوشتن پروپوزال ارشد

اگر به فکر این هستید که قیمت نوشتن پروپوزال را بدانید بهتر است قبل از آن چند نکته را با هم مرور کنیم. همان طوری که گفتیم پروپوزال سنگ بنای پایان نامه شماست و می بایست شما بدانید که چه می خواهید و باید کجا بروید. پس بهتر است خودتان برای نوشتن پروپوزال اقدام کنید.

شاید فکر کنید نوشتن پروپوزال کار سختی هست اما باور کنید این صرفا یک فکر هست و اگر شما دو یا سه هفته مرتب مطالعه کنید و موضوع خوبی پیدا کنید و آموزش ببینید و نکات لازم را بدانید نوشتن آن کار سختی نخواهد بود و خودتان از عهده آن بر می آیید.

در این سال ها تجربیات منفی زیادی از دانشجویان در خصوص واگذاری پرپوزال به دیگران دیدم که شاید ساعت ها بتوان در موردش صحبت کرد. قیمت پروپوزال نویسی یکسان نیست و متاسفانه هر کس هر جور که دوست داشت از دانشجو هزینه هنگفت دریافت می کند. با یک جستجوی ساده هزینه هایی مثل 10 میلیون، 15 میلیون … برای پروپوزال دیدم که به نظرم فوق العاده زیاد هست. کافیست به خودتان اعتماد داشته باشید و با روزی چند ساعت و حتی یک ساعت مفید مطالعه پروپوزال خود را بنویسید.

آموزش گام به گام نوشتن پروپوزال

در وب سایت کلام سبز فیلم آموزشی پروپوزال نویسی به صورت گام به گام و کاربردی وجود دارد که می توانید از آن استفاده کنید. در این فیلم نکات مهمی درباره نوشتن پروپوزال گفتم و بعد هر بخش از پروپوزال را با مثال توضیح دادم که می توانید استفاده کنید.